ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ από το 2ο αι.- ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΒΙΟΜΗΧ. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ από το 2ο αι.- ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΒΙΟΜΗΧ. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ 2ο ΕΩΣ ΤΟΝ 9ο ΑΙΩΝΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Διχοτόμηση στη διοικητική δομή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: ανατολικό και δυτικό τμήμα (βάση της η φυσική γεωγραφία της περιοχής). Μια νοητή γραμμή «χώριζε» τις δύο περιφέρειες. Το δυτικό μέρος ήταν λιγότερο πυκνοκατοικημένο και οικονομικά αναπτυγμένο. Μεταφορά πρωτεύουσας στην Κων/πολη.

Μείωση πληθυσμού. Είσοδος βαρβαρικών φυλών + επαχθείς φόροι= εγκατάλειψη γης (σε μεγάλο βαθμό). Μέτρα αποτροπής του φαινομένου: αναγκαστική παραμονή και παραχώρηση εκτάσεων με σκοπό την αύξηση της παραγωγής (θα οδηγήσει αργότερα στη φεουδαρχία).

Πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύσταση μικρών γερμανικών κρατών με φυλετικό χαρακτήρα, ρευστότητα συνόρων και κρατικής οντότητας, απουσία θεσμών και αρχών διοίκησης. Η ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία συνιστά αυτόνομη οντότητα: τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Αλλαγές στη θάλασσα της Μεσογείου (λόγω των εισβολών-ανασφάλεια).

Ευρώπη (ζώνες): 1) «ανατολική αυτοκρατορία» με πρωτεύουσα την Κων/πολη, 2) βαρβαρικά βασίλεια στο δυτικό μέρος της πρώην Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και 3) η επικράτεια εκτός των πρώην αυτοκρατορικών συνόρων

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: 

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ.

χάρτης πριν και μετά Ιουστινιανού

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Δύο αυτοκρατορίες: του Καρλομάγνου στη Δύση, Βυζαντίου στην Ανατολή. Μεταξύ αυτών: Σλάβοι Βαλκανίων, Αβαροί στην Ουγγαρία και Γερμανοί.

Καρολίγγεια αυτοκρατορία: διαίρεση σε κομητείες με τον κόμη να ασκεί τη βασιλική εξουσία για λογαριασμό του Καρλομάγνου. Ανυπαρξία συγκεκριμένης πρωτεύουσας με την παραδοσιακή έννοια του χώρου.

Κοινό σημείο των 2 αυτοκρατοριών: πληθώρα εχθρών, εσωτερική ανομοιογένεια ως αποσταθεροποιητικό στοιχείο.

Βυζάντιο: διαίρεση σε θέματα. (αρχές 1ου αι.) επικράτεια της: Ανατολία και τμήματα της Βαλκανικής με πρόσβαση από τη θάλασσα. Κων/πολη: πλεονέκτημα τα τεράστια αμυντικά έργα για προστασία από ξηρά και απότομες ακτογραμμές προστασία από θάλασσα.

Εκτός κυριαρχίας των 2 αυτοκρατοριών: Βρετανία, Σκανδιναβία, περιοχές Σλάβων.

Αγγλία: κυριαρχία Αγγλοσαξόνων, περιορισμός τοπικών βασιλείων σε 3.

Σκανδιναβία: έντονη παρουσία γερμανικών φυλών, Σουηδία οι πρώτες οργανωμένες δομές

Σλάβοι: ομοιογένεια, οργάνωση στηριγμένη στο φυλετικό-νομαδικό σύστημα. Από τη Βαλκανική χερσόνησο, τον Δούναβη, μέχρι τη Βαλτική, τη Μαύρη Θάλασσα και τα Ουράλια.

Μεσόγειος θάλασσα: υπό ισλαμικό έλεγχο

ΑΠΟ ΤΟΝ 9ο ΕΩΣ ΤΟΝ 14ο αι.

ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Νέες εισβολές από τη Σκανδιναβία προς τη Γαλλία, την Αγγλία και προς τις ρωσικές ακτές και τη Μαύρη Θάλασσα . Αιτίες: κλιματολογικές αλλαγές, έλλειψη φυσικών πόρων, διαπίστωση της συσσώρευσης αναξιοποίητου πλούτου στην κεντρική και δυτική Ευρώπη. Αποτέλεσμα: ίδρυση μόνιμων οικισμών.

Οι Μαγυάροι μετακινούνται στη λεκάνη του Δούναβη.

Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΩΝ ΒΙΚΙΝΓΣ

Εισβολές από το Ισλάμ προς την Ιβηρική χερσόνησο. Τέλη 12ου αι. διοργάνωση Σταυροφοριών με σημαντικές επιπτώσεις στο εμπόριο και την οικονομία. (οι ιταλικές πόλεις επωφελήθηκαν οικονομικά προμηθεύοντας πλοία στους Σταυροφόρους έναντι ενοικίου και στήνοντας εμπορικούς σταθμούς στις κατακτημένες περιοχές).

Διάλυση Καρολίγγειας αυτοκρατορίας. Τα βασίλεια που δημιουργηθήκαν χωρίστηκαν σε επαρχίες , κομητείες όπου την εξουσία την ασκούσε ένας τοπικός μεγιστάνας κάτω από βασιλικές εντολές. Το γεγονός αυτό και ο τρόπος κατοχής της γης, βάσει ενός μισθώματος το οποίο αποπληρωνόταν με διάφορες εκδουλεύσεις, αποτέλεσαν δύο από τα συστατικά στοιχεία της φεουδαρχίας.

Αγγλία, Γαλλία : προσπάθεια διατήρησης του κεντρικού ελέγχου από μια κεντρική διοίκηση. Στην Αγγλία πετυχαίνει (οι επιμέρους επαρχίες δεν υπόκεινται στον πλήρη έλεγχο του τοπικού άρχοντα) ενώ στην Γαλλία δεν ολοκληρώνεται ποτέ.

Γερμανία, Ιταλία: η κεντρική διοίκηση δεν καταφέρνει να θέσει υπό τον έλεγχο της τους τοπικούς άρχοντες με αποτέλεσμα: ανεξάρτητα ή ημιανεξάρτητα κράτη και κρατίδια (μέχρι τον 19ο αι.)

Σύσταση νέων κρατών (10ος αι.): ύπαρξη μιας περιοχής – πυρήνα πυκνοκατοικημένης και μιας κεντρικής διοίκησης. Οι διοικητικές και πολιτικές εξουσίες μεταφέρθηκαν στις πρωτεύουσες των κρατών αυτών, οι οποίες είναι και τα κύρια εμπορικά κέντρα.

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία συρρικνωνόταν από τις συνεχείς εισβολές και τα χτυπήματα των Σλάβων, Σταυροφόρων και μουσουλμάνων.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 14ου αι.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Ο χάρτης παίρνει σχεδόν τη μορφή που διατηρεί μέχρι και τους σύγχρονους χρόνους (εκτός από τη Βαλκανική)

Η φεουδαρχία αρχίζει να χάνει τη σημασία της, εκτός από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη όπου ενισχύεται.

Ιβηρική χερσόνησο: εκδίωξη Μαυριτανών στη Σιέρα Νεβάδα και στις γειτονικές ακτές. Η Πορτογαλία και η Αραγονία εμπορεύονται και επεκτείνονται στην Ασία και στον Νέο Κόσμο.

Γαλλία: κατακερματισμός της Καρολίγγειας αυτοκρατορίας με απουσία οριοθετημένων συνόρων. Τα μόνο σύνορα είναι τα φυσικά (4 ποταμοί), ανεξάρτητη στάση φεουδαλικών μονάδων. Πολεις σημαντικές, πλουτίζουν από τη βιοτεχνία παραγωγής και διακίνησης υφασμάτων και ενδυμάτων.

Γερμανία: παίρνει τη μορφή που θα διατηρήσει μέχρι την ενσωμάτωση της στην Ναπολεόντια αυτοκρατορία. Συνεχής κατακερματισμός της. Σημαντικό το κρατίδιο της Βοημίας. Τα καντόνια της Ελβετίας ενώθηκαν για να ανεξαρτητοποιηθούν απ΄ την κυριαρχία των Αψβούργων.

Β. Ιταλία: μεγαλύτερη διάσπαση απ’ την Γερμανία. Πόλεις οικονομικά ανθηρές, ισχυρές και σε συνεχή διαμάχη.

Αν. Ευρώπη: Παραμένουν τα φυλετικού τύπου βασίλεια της Πολωνίας, Ουγγαρίας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Λιθουανίας.

Βαλκάνια: Το Βυζάντιο έχει περιοριστεί σημαντικά, αδύναμα σλαβικά κρατίδια.

Σκανδιναβία: Δανία: πιο προηγμένη οικονομικά και πολιτικά λόγω της γειτνίασης της με την υπόλοιπη Ευρώπη, ανάπτυξης εμπορίου και εύφορης γης, Σουηδία, Νορβηγία: ορεινές και άγονες περιοχές, δυσκολία συντήρησης μεγάλου πληθυσμού και πολλών πόλεων.

Αγγλία: η πιο «επιτυχημένη» μοναρχία, αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης και γραφειοκρατίας, πολιτισμική ομοιογένεια (εκτός της Κορνουάλης), η Ουαλία αρχίζει να ενσωματώνεται σε αντίθεση με τη Σκωτία που αντιστέκεται.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

ΕΘΝΟΣ-ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Σχηματισμός εθνών – κρατών, παράγοντες που συνετέλεσαν σ’ αυτό, ανάγκη για εξακρίβωση πολιτικών

Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΨΒΟΥΡΓΩΝ

συνόρων οδήγησε σε ανάπτυξη της χαρτογραφίας και της έκδοσης ανάλογων βιβλίων

Πολιτικός χάρτης: Τα βασίλεια της Ισπανίας και της Γαλλίας είναι τα πλέον ισχυρά, ενώ η Αυτοκρατορία των Αψβούργων ελέγχει σημαντικό μέρος της κεντρικής Ευρώπης και των εμπορικών οδών που οδηγούν στην Μεσόγειο θάλασσα. Ανάμεσα στη Γαλλία, τη Γερμανία  και τη σημερινή Ιταλία υπάρχουν μια σειρά από δουκάτα και φέουδα με περιορισμένη ισχύ και αβέβαιο μέλλον. Η Δανία, το πιο ισχυρό από τα σκανδιναβικά κράτη κατέχει  τη νότια Σουηδία και τη νότια Νορβηγία. Ανατολικά της Γερμανίας βρίσκεται η Πολωνική Κοινοπολιτεία και το λιγότερο ανεπτυγμένο δουκάτο της Λιθουανίας, πιο ανατολικά η τεράστια Μοσχοβία. Κίνδυνος από τα ανατολικά η Οθωμανική αυτοκρατορία.

Η σύσταση των κρατικών οντοτήτων μειώνει τις αποστάσεις και διευκολύνει το εμπόριο και την οικονομία. Ανταλλαγές κοινωνικές, οικονομικές.

Από τον 16ο έως τον 19ο αι.

Πολιτική γεωγραφία

Κυρίαρχες δυνάμεις Γαλλία και Αυτοκρατορία των Αψβούργων, με τη Μεγάλη Βρετανία, τηνΠρωσία, τη Ρωσία και την Οθωμανική αυτοκρατορία να κινούνται παράλληλα με τις δύο μεγάλες δυνάμεις και να επεμβαίνουν σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές.

Αύξηση εδαφικής επικράτειας της Ρωσίας, με στόχο τη Βαλτική και την πρόσβαση στη θάλασσα. Στα μέσα του 19ου αι. είχαν φτάσει στον Ειρηνικό Ωκεανό

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων επέφερε σημαντικές διαφοροποιήσεις στην Πολιτική Γεωγραφία της

ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΕΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Ευρώπης. Ο σχηματισμός των εθνών – κρατών εντατικοποιείται. Γερμανία: ο αριθμός των ανεξάρτητων πολιτικών κρατιδίων από 300, περιορίζεται σε 39. Η Γαλλία είχε σημαντικές απώλειες. Ο φόβος μιας ανανεωμένης γαλλικής επιθετικότητας οδήγησε στην ενσωμάτωση των νότιων Κάτω Χωρών, στην Ενωμένη Ολλανδία. Αργότερα αποσπάστηκαν δημιουργώντας το βασίλειο του Βελγίου. Παραχωρήσεις εδαφών στην Ρωσία (Μεγάλο Δουκάτο της Βαρσοβίας και Φινλανδία) ενώ η αυτοκρατορία των Αψβούργων συνεχίζει να αποτελείται από πληθώρα εθνοτήτων. Η Νορβηγία ενώθηκε με τη Σουηδία

ΠΗΓΕΣ

1. Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
2. Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008
3. AldcroftD – VilleS. επιμ., Η Ευρωπαϊκή Οικονομία 1750-1914, εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφρ. Ν. Σταματάκης, Αθήνα 2005