ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ κ' ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΙΜΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΕΩΣ κ' ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ κ' ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΙΜΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΕΩΣ κ' ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ 2ο ΕΩΣ ΤΟΝ 9ο ΑΙΩΝΑ 

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Στη δυτική ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρχαν περίπου 600 πόλεις (αστικά κέντρα).  Οι μισές στην Ιταλία και πάνω

από 100 στη Γαλατία.  Λειτουργία: επιβολή φόρων στους κατοίκους των αγροτικών περιοχών, ενώ τα αστικά κέντρα αποτελούσαν μέρος της διοικητικής δομής της αυτοκρατορίας. Αυτή η λειτουργία δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά με τις εισβολές.

Ίδρυση επισκοπών: Παρών σε κάθε πόλη ο θρησκευτικός ηγεμόνας, ο οποίος αντικαθιστούσε μέρος των

δραστηριοτήτων της κοσμικής εξουσίας. Αυτό επηρεάζει την εγκατάσταση.

ΟΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ

Βαλκανική χερσόνησο, βόρεια σύνορα: πόλεις καταστρέφονται με σκοπό την αλλαγή του ρόλους τους ως στρατιωτικών-στρατηγικών κέντρων ή εγκαταλείπονται τελείως.

Μεγάλη Βρετανία: Το σύνολο των ρωμαικών αστικών κέντρων εγκαταλείφθηκε. Υπόλοιπες πόλεις: είτε εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους οι οποίοι γύρισαν στην ύπαιθρο, είτε δέχτηκαν πρόσφυγες (10ος αι.) αποτέλεσμα των εισβολών από τη Σκανδιναβία, είτε μετατράπηκαν σε εμπορικά και οικονομικά κέντρα (Λονδίνο, Γιορκ)

Μείωση αριθμού αγροτικών κατοικιών – ανασφάλεια λόγω των εισβολών, τάση για καλλιέργεια μεγαλύτερων εκτάσεων και εγκατάλειψη μικρών αγροκτημάτων, σύσταση μικρών οικισμών – τα καταφύγια- για να αποσύρονται οι κάτοικοι σε καιρό εισβολής.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: 

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Πηγές: πολύπτυχα. Μείωση πληθυσμού ως αποτέλεσμα πολεμικών συρράξεων και μετακίνησης πληθυσμών.

Γλωσσικές ομάδες: γερμανικά, λατινικά, κέλτικα, ιδιώματα σλαβικής προέλευσης

Οικισμοί:

               Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: 

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ

     ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ ΟΙΚΙΣΜΟΙ

Οι ρωμαϊκές πόλεις υπάρχουν ακόμη με σημαντικό διοικητικό και πολιτικό ρόλο. Νέος θεσμός: καθεδρικός ναός με χώρο εγκατάστασης την πόλη και συνοδεύεται από μια σημαντική σε αριθμό κοινότητα κληρικών. Μοναστήρι: χώρος εγκατάστασης οι εκτός πόλεως περιοχές αλλά πάντα σε άμεση σχέση με τις δραστηριότητες της πόλης. Ιταλία και Ισπανία: αστικά κέντρα αντιμετώπισαν λιγότερα προβλήματα συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, μικρότερη μείωση πληθυσμού, μετατροπή οικονομίας σε αγροτική. Στην Ισπανία λόγω των Μαυριτανών αναπτύχθηκε το εμπόριο και άλλες οικονομικές δραστηριότητες, περιορισμός δρόμων λόγω άναρχης οικοδόμησης.

Διαφορές Ρώμης – Κων/πολης: Η Κων/πολη  σε πλήρη αναπτυξιακή τροχιά και οικονομική άνθηση, η πλέον αναπτυγμένη πόλη της Ευρώπης. Ρώμη περιορισμένες πολιτικές και διοικητικές λειτουργίες, αρκετές εγκαταλελειμμένες περιοχές, αρκετοί χώροι για να χτιστούν εκκλησίες και να αναπτυχθεί η αγροτική οικονομία.

Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κόρινθος: σημαντικά ενεργά σε οικονομικές και εμπορικές δραστηριότητες, αστικά κέντρα λόγω της πρόσβασης στη θάλασσα αφού σημαντικό μέρος της οικονομίας και του εμπορίου διεξαγόταν μέσω της θάλασσας.

Οικισμοί εκτός των ορίων της πρώην ρωμαϊκής. Αυτοκρατορίας: μικρά χωριά με πρόχειρες ορθογώνιες κατασκευές, χωρίς κατασκευές για άμυνα.

Οικισμοί Σλάβων: προστασία με κατασκευές από πέτρα σε κύκλο γύρω από τον οικισμό, ως καταφύγια.

Σκανδιναβία: αυξημένες συγκεντρώσεις πληθυσμών σε ξέφωτα, νότια στις δασικές περιοχές και στις στενές λωρίδες γης ανάμεσα στη θάλασσα και στις απότομες πλαγιές των λόφων δυτικά. Κατασκευές από πέτρα και οροφές από ξύλο και κλαδιά. Πληθυσμός εξαρτημένος απο την αλιεία, περιορισμένη καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων, απουσία πλουτοπαραγωγικών πηγών + οικονομική δυσπραγία + αύξηση πληθυσμού= αναγκαστική μετανάστευση 9ος και 10ος αι

ΑΠΟ ΤΟΝ 9ο ΕΩΣ ΤΟΝ 14ο αι.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Η πιο σημαντική αύξηση πληθυσμού που γνώρισε ποτέ η ευρωπαϊκή ήπειρος. Αρχές του 14ου αι. ενδείξεις λιμού λόγω απότομων μεταπτώσεων των κλιματολογικών συνθηκών, αύξηση πληθυσμού, τεχνολογική αδυναμία για την εξεύρεση μεθόδων καλλιέργειας ή επέκτασης της καλλιεργήσιμης γης

ΑΠΟ ΤΟΝ 9ο ΕΩΣ ΤΟΝ 14ο αι 

ΠΟΛΕΙΣ

Τα αστικά κέντρα αναπτύσσονται και επεκτείνουν το ρόλο τους ενώ νέες πόλεις δημιουργούνται.                      

Η πόλη δεν είναι το βασικό σημείο αναφοράς μιας ευρύτερης περιοχής, στον βαθμό που δεν ασκεί εξουσία εκτός των ορίων της. Αυτή η εξουσία ασκείται από τους τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι έχουν υπό τις εντολές τους τους χωρικούς. Η πόλη ως εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο στο οποίο η ανάπτυξη των υπηρεσιών είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εξυπηρέτηση των αναγκών της φεουδαρχικής τάξης. Αυτή η λειτουργία δημιούργησε μια νέα τάξη, την μεσαία τάξη. Οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα της καθορίζονταν από τον βασιλιά ή τον τοπικό άρχοντα. Επιβολή φόρων για τις οικονομικές και εμπορικές δραστηριότητες (οικονομική χροιά λειτουργίας της πόλης): η πόλη ως μια κερδοφόρα επιχείρηση για τον βασιλιά και τον τοπικό άρχοντα.

Κατηγορίες προέλευσης των πόλεων:

Οι πόλεις μετεξέλιξη αυτών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κάποια σημεία είναι κατεστραμμένα, οι δρόμοι έχουν διαφοροποιηθεί και η εκκλησία έχει ενσωματωθεί στην πόλη. Θετικά σημεία: οδικό δίκτυο που συνδέει την πόλη με την ύπαιθρο και άλλα αστικά κέντρα, προστατευτικά τείχη και κάποιες υποδομές.

«Πόλεις- κάστρα» , για στρατιωτικούς και στρατηγικούς σκοπούς. Δημιουργήθηκαν με βασικό σκοπό να προστατέψουν τους ανθρώπους από τις επιδρομές. Χαρακτηριστικό: η παρουσία, περιμετρικά του τείχους που τις περιέβαλλε ενός βαθιού χαντακιού με νερό, απότομης όχθης και οχυρώματος με πασσάλους σε αυτή. Υπάρχει ένας δρόμος που επεκτείνεται στην πλαγιά , στην κορυφή της οποίας βρίσκεται το κάστρο. Ελάχιστες μετατράπηκαν σε αστικά κέντρα αργότερα.

«Νέες πόλεις»: α) ως αποτέλεσμα των εμπορικών δραστηριοτήτων της εποχής σε περιοχές όπου υπάρχει κάποιος θεσμός, κυρίως εκκλησιαστικός, ή κάποιο κτίσμα το οποίο μπορεί να χρησιμεύσει και ως καταφύγιο, β) χωρίς προηγούμενη ύπαρξη κάποιου κτιρίου ή θεσμού στην περιοχή. Οι δρόμοι τέμνονται σε ορθές γωνίες σχηματίζοντας «οικοδομικά τετράγωνα», τα οποία περιτριγυρίζονται από τοίχο ή φράχτη με πασσάλους.

Τρεις βασικές γεωγραφικές ζώνες – ανάπτυξη διαφορετικών τύπων πόλεων:

Α) νότια Ευρώπη. Πόλεις από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η αστική δομή παραμείνει η ίδια χωρίς βασικές αλλαγές. Στην νότια Ιταλία παρακμάζουν αντίθετα με την βόρεια όπου το εμπόριο ανθεί. Η νότια Ισπανία έχει σημαντικά αστικά κέντρα.

Β) υπόλοιπες περιοχές ρωμαϊκής αυτοκρατορίας: Η πλειοψηφία εγκαταλείφθηκε ή καταστράφηκε. Κάποιες ξαναχτίστηκαν, «νέες πόλεις» εμφανίστηκαν ως εμπορικά κέντρα ή για στρατιωτικούς και στρατηγικούς σκοπούς.

Γ) υπόλοιπη Ευρώπη: δημιουργήθηκαν από τον 9ο έως τον 13ο αι. Αποτέλεσμα της ανάπτυξης εμπορίου και της δημιουργίας εμπορικών δρόμων. Ρηνανία: σημαντική εμπορική δίοδος, πλέον αστικοποιημένη περιοχή.

«Νέες πόλεις» δημιουργήθηκαν λόγω της ύπαρξης φυσικής υποδομής για τις μεταφορές και το εμπόριο.

Κοινό σημείο: οι αγροτικού και γεωργικού τύπου δραστηριότητες. Περικλείονταν από αγροτικές περιοχές στις οποίες είχαν πρόσβαση οι κάτοικοι. Ανάπτυξη αγορών και υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του εμπορίου. Στις μεγαλύτερες αναπτύχθηκε σειρά από υπηρεσίες αφού είχαν εξελιχθεί σε διοικητικά κέντρα θρησκευτικά ή κοσμικά.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 14ου αι. 

   

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΝ 14ο αι.

  ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Σημαντική μείωση, λόγω: καταστροφή στις καλλιέργειες, επέκταση πανώλης. Η πανώλη ως ενδημική νόσος. Τέλος μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών. Οι μετακινήσεις ήταν κυρίως εσωτερικές λόγω κυρίως οικονομικών λόγων ή ανεύρεσης πιο εύφορης γης. Μετακίνηση από την ύπαιθρο προς τις πόλεις, χώροι των ευκαιριών και της εμπορικής δραστηριότητας. Και η ίδια η πόλη έπρεπε να προσελκύσει νέους πληθυσμούς, αφού διαφορετικά ο υψηλός δείκτης θνησιμότητας στα αστικά κέντρα θα τα οδηγούσε σε αφανισμό.

9ος – 13ος αι. αύξηση πληθυσμού, αρχές και μέσα 14ου αι. δραματική μείωση λόγω των ασθενειών

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 14ου αι. 

                                                             ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Το 80% του πληθυσμού κατοικεί σε αγροτικές περιοχές και ασχολείται με αγροτικές εργασίες.

Βασικός τύπος εγκατάστασης: το συμπαγές ή πυρηνικό χωριό: τα σπίτια έχουν τοποθετηθεί ακανόνιστα. Ο οικισμός έχει αναπτυχθεί γύρω από τον ελεύθερο χώρο της εκκλησίας και έξω απ’ τον οικισμό επεκτείνεται ο ανοιχτός αγρός (καλλιεργήσιμη γη) χωρισμένη σε χωράφια και λωρίδες και καλλιεργείται ομοιόμορφα.

Όταν ο πληθυσμός αυξάνεται αρχίζει να καλύπτει δασώδεις εκτάσεις και τον υπόλοιπο χώρο εκτός των πρώτων οικισμών. Οι νέοι έποικοι του δάσους καθάριζαν μια περιοχή και εκεί εγκαθίδρυαν μια απομονωμένη κατοικία, ένα νέο αγροτικό κλήρο. Τέτοιου τύπου κατοικίες δεν έπαιρναν τη μορφή πυρηνικού χωριού.

Χωριό-δρόμος ομαδική εγκατάσταση, ένας «χωροθέτης» οργάνωνε τον οικισμό. Οι έποικοι δικαιούνται να χρησιμοποιήσουν ένα μικρό κομμάτι γης μπροστά από την οικία και μια λωρίδα γης πίσω, με καθορισμένα όρια. Γερμανία.

«χωριό- δαχτυλίδι»: Οι κατοικίες δημιουργούσαν ένα κυκλικό σχήμα, με ελεύθερο χώρο στη μέση για τη βοσκή των ζώων και την καλλιέργεια της γης, αίσθημα ανασφάλειας.

Μια μέση κατάσταση εγκατάστασης μεταξύ του «χωριού-δρόμου» και του «χωριού δαχτυλιδιού» ήταν αυτή στην οποία υπήρχε αρκετός χώρος ανάμεσα στις δύο σειρές κατοικιών, χώρος κοινής ιδιοκτησίας.

Οι συγκεκριμένοι οικισμοί δεν είχαν βασικό σκοπό την προστασία, πάντως συνήθως υπήρχε μια αμυντική εγκατάσταση. Ως καταφύγιο λειτουργούσε η εκκλησία ή κάποιο κοντινό κάστρο.

ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Η πόλη, εκτός της Αγγλίας, είναι συμπαγής και καλά οχυρωμένη, με τείχη, τάφρους ή οχυρωματικούς πασσάλους. Το τείχος έχει και συμβολική σημασία: διαχωρίζει τον ελεύθερο άνθρωπο της πόλης με τον ημιελεύθερο ή καθόλου ελεύθερο άνθρωπο της αγροτικής γης. Η βασική διαφορά της μεσαιωνικής πόλης με την ελληνική και ρωμαϊκή είναι ότι στη δεύτερη περίπτωση η πόλη είναι ενσωματωμένη στον κοινωνικό και φυσικό περίγυρο, ενώ στην πρώτη αποτελεί έναν τελείως διαφοροποιημένο χώρο.

Η ύπαρξη του τείχους ήταν εμπόδιο στην ανάπτυξη τους. Οι περισσότερες ήταν υπερπλήρεις.

«διπλές πόλεις»: όταν η συνέχεια της πόλεως διακόπτεται από ένα ποτάμι. Παρατηρείται τμηματοποίηση της πόλης και διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων και των ρόλων κάθε τμήματος της πόλης

Αγορά: το σημείο εκείνο στο οποίο διοργανώνονται οι εβδομαδιαίες εμπορικές συναλλαγές και οι ετήσιες εκθέσεις προϊόντων. Δίπλα υπάρχει η μεγάλη αποθήκη, όπου αποθηκεύονται προϊόντα. Δίπλα σε αυτή την εμπορική δομή υπάρχει το κτίριο της διοίκησης, δείγμα πλούτου και ισχύος της πόλης.

Η εκκλησία παραμένει σημαντικός θεσμός στη δομή της πόλης, ενώ στις ρωμαϊκές πόλεις βρίσκεται στο κέντρο.

Οι κάτοικοι δραστηριοποιούνται και στην καλλιέργεια της γης.

Ζώνες αστικοποιημένης Ευρώπης: α) Ιταλία πόλεις προερχόμενες από ρωμαϊκές πόλεις, εκτός της Βενετίας, β) από τη Φλάνδρα μέχρι το Ρήνο, με εμπορική σημασία.

Κέντρα κλωστοϋφαντουργίας εμπορίου και βιοτεχνίας. Κοινό χαρακτηριστικό: βρίσκονται στις όχθες μεγάλων ποταμών εξυπηρετώντας εμπορικούς και μεταφορικούς σκοπούς. Γ) υπόλοιπη Γαλλία, νότια Αγγλία και Γερμανία: διασκορπισμένες πόλεις μεσαίου ή μικρού μεγέθους, Δ) Σκανδιναβία, Μεσόγειο, ανατολική, νοτιοανατολική Ευρώπη: ελάχιστες πόλεις.

Εξουσία εντός ορίων. Οι κάτοικοι της υπαίθρου έρχονται για να εμπορευτούν το περίσσευμα της παραγωγής τους. Τα εδάφη γύρω από την πόλη ανήκουν στους κατοίκους της και η αγορά γης είναι μια από τις βασικές και ελάχιστες επενδυτικές δραστηριότητες τους. Η καλλιέργεια τους ήταν εντατική και η παραγωγή καλύπτει σημαντικό μέρος της τροφοδοσίας των κατοίκων της.

Σημαντική δραστηριότητα: χειροτεχνία και βιοτεχνία

Η ανάπτυξη της ήταν άμεσα συνυφασμένη με την διαθεσιμότητα τροφής. Οι μικρές εξασφάλιζαν την τροφή από τις γύρω περιοχές, αλλά οι μεγάλες ήταν σε άμεση εξάρτηση από τις αγροτικές περιοχές και εκτός περιφέρειας της.

Λίγες είχαν την υποδομή για τροφοδοσία νερού και καμία για αποχέτευση και όμβρια ύδατα. Τροφοδοσία νερού από πηγάδια ή ποτάμια. Ανύπαρκτο αποχετευτικό δίκτυο. Απορρίμματα εκτεθειμένα στους δρόμους. Η θνησιμότητα ήταν μεγάλη.

Ο ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ (ΑΡΧΕΣ 14ου – ΑΡΧΕΣ 16ου αι.)

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Μειώνεται δραστικά λόγω της πανώλης. Η πανώλη είχε σημαντικές επιπτώσεις και στη μετατροπή της σχέσης προσφοράς – ζήτησης. Και σε ότι αφορά τη χρήση γης και το εργατικό δυναμικό.                                

Α) μείωση του εργατικού δυναμικού, λόγω της γενικότερης μείωσης του πληθυσμού,

Β) ερήμωση σημαντικών καλλιεργήσιμων εκτάσεων, λόγω της έλλειψης εργατικού δυναμικού

Γ) αύξηση της ζήτησης εργατικού δυναμικού

Δ) αύξηση του κόστους του εργατικού δυναμικού και της εργατικής αμοιβής

Σημαντικές αλλαγές στη ζήτηση τροφής και στο κόστος της:

Α) η τιμή των δημητριακών μειώθηκε λόγω της περιορισμένης ζήτησης

Β) μεγάλος αριθμός χωριών εγκαταλείφθηκε λόγω της μείωσης του πληθυσμού

Γ) η ηλικία σύστασης οικογένειας και οικονομικής μονάδας μειώθηκε αισθητά, επειδή αρκετοί νέοι κληρονόμησαν τους παλαιότερους που απεβίωσαν λόγω της πανώλης

Δ) η εργατική αμοιβή αυξήθηκε όταν το κόστος της τροφής μειώθηκε

Ε) η εγκατάλειψη των καλλιεργήσιμων εκτάσεων ευνόησε την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, στον βαθμό που υπήρχε πλέον περισσότερος διαθέσιμος χώρος για την τροφή των κοπαδιών. Η παραγωγή μαλλιού, αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος της εποχής ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της κτηνοτροφίας.

Η συγκέντρωση του πληθυσμού παραμένει η ίδια παρά την πανώλη και τις συνέπειες της γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως: η ποιότητα του εδάφους, οι κλιματολογικές συνθήκες και το υψηλό ή χαμηλό επίπεδο διαχείρισης της γης (τεχνικές καλλιέργειας), επίπεδο υγιεινής και δημόσιας υγείας, επίπεδο κοινωνικής οργάνωσης, οικονομικοί όροι – δυνατότητα αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού. Άρα κάποιοι παράμετροι δεν διαφοροποιήθηκαν παρά την πληθυσμιακή μείωση, γι’ αυτό και αναπτύχθηκαν σημαντικά αστικά κέντρα.

Ο ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ (ΑΡΧΕΣ 14ου – ΑΡΧΕΣ 16ου αι.)

ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Δεν σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές. Οι συνέπειες της πανώλης έντονες στα αστικά κέντρα λόγω της γειτνίασης του πληθυσμού και της έλλειψης των υποδομών. Παρόλα αυτά σημαντικός αριθμός αστικών κέντρων αυξάνουν τον πληθυσμό τους, κυρίως εκεί όπου είναι εγκατεστημένες κυβερνητικές αρχές (Ρώμη και Παρίσι), ή που υπάρχει σύνδεση με το θαλάσσιο εμπόριο

           

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

             Πληθυσμός

        Αυξάνεται μετά την πτώση του 14ου αι., και τις διακυμάνσεις του 15ου. Έλλειψη στοιχείων εκτός από την Αγγλία. Πυκνοκατοικημένες περιοχές: Κάτω Χώρες, μεσογειακή Ευρώπη (β. Ιταλία) . Αραιοκατοικημένες περιοχές: ανατολική Ευρώπη, Ρωσία, Λιθουανία, εσωτερικό Βαλκανίων

  

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

    Πόλεις – Αστική ανάπτυξη

Διαδικασία αστικοποίησης: αστικό κέντρο μπορεί να είναι και ένα χωριό των 500 κατοίκων, με στρατηγική και σημαντική γεωγραφική θέση. Το 15% του ευρωπ. Πληθυσμού κατοικεί σε αστικά κέντρα, τα οποία είναι περίπου 5000-6000. Στα περισσότερα η αγροτική οικονομία είναι το βασικό τους χαρακτηριστικό. Έλλειψη μόνιμης τροφοδοσίας νερού,  αποχέτευσης και άλλων βασικών υποδομών δημιουργούν επιδημίες και μόλυνση ποταμών. Αποτελούν πόλο μετανάστευσης από τις αγροτικές περιοχές.

Σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης είναι η οικονομική και εμπορική δραστηριότητα (πόλη – εμπορικό κέντρο). Επίσης η ύπαρξη εύφορων εδαφών γύρω απ’ αυτή για να θρέψει τους κατοίκους της.

Μια νέα κατηγορία πόλεων είναι τα διοικητικά κέντρα των νέων εθνών – κρατών, οι πρωτεύουσες τους (πόλη – πρωτεύουσα). Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει το Παρίσι με σημαντική επέκταση και αυξητικό πληθυσμό άρα ανάγκη για συνεχείς προμήθειες και αύξηση πληθυσμού που υποαπασχολείται λόγω της μικρής βιοτεχνίας που είχε. Την ανταγωνιζόταν η Κων/πολη, ενώ το Λονδίνο και η Μόσχα ήταν μικρές κωμοπόλεις.

Μια άλλη κατηγορία ήταν οι πόλεις – λιμάνια (Γένοβα, Βενετία, Βαρκελώνη, Μασσαλία). Νέο δεδομένο: η ανάπτυξη του εμπορίου και των συγκοινωνιών με τον Νέο Κόσμο μέσω των ανακαλύψεων με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των πόλεων – λιμανιών στην Ιβηρική χερσόνησο και στις Κάτω Χώρες

Ρυμοτομία πόλεων παρόμοια με τους προηγούμενος δύο αιώνες : στενοί δρόμοι, λίγοι πλακόστρωτοι, πεδίο απόθεσης των οικιακών απορριμμάτων, πυκνή δόμηση με μόνους υπαίθριους χώρους τις αγορές και τα κοιμητήρια,  κυριαρχούν λίγα δημόσια κτίρια, πύργοι και οβελίσκοι ναών. Αστικά κέντρα φτιαγμένα από ξύλο και πηλό παρά από πέτρα. Οι μικρότερες πόλεις αυτοσυντηρούνται ενώ οι μεγαλύτερες βασίζονται σε προμήθειες από μακριά.

Οι περισσότερες διαθέτουν βασική βιοτεχνία (υφαντουργία). Ανάπτυξη βιοτεχνικών χωριών (δυτική Φλάνδρα, Β. Γαλλία)

Η δικαιοδοσία τους δεν έφτανε σε μεγάλη απόσταση πέρα από τα τέχη τους και ένας από τους λόγους μή ανάπτυξης επαρκούς συστήματος ύδρευσης ήταν ο μή έλεγχος της γη και των γύρω φυσικών πόρων.

Οι μεγαλουπόλεις, κυρίως, βρίσκονταν στην Β. Ιταλία και στην βορειοδυτική Ευρώπη. Οι πρωτεύουσες ήταν οι μεγαλύτερες πόλεις στις χώρες τους.

ΠΗΓΕΣ

1. Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
2. Bloch M, Η φεουδαλική κοινωνία. Η διαμόρφωση των σχέσεων εξάρτησης, οι τάξεις και η διακυβέρνηση των ανθρώπων, Εκδ. Κάλβος, μτφρ. Μπάμπης Λυκούδης, Αθήνα 1987
3. Μανδυλαρά Άννα, Η διπλή ζωή της οικονομικής ιστορίας. Θέματα Ευρωπαϊκής Ιστοριογραφίας, Πάτρα, ΕΑΠ, 2008
4. North D. C., Δομή και μεταβολές στην Οικονομική Ιστορία, Εκδ. Κριτική, Α. Αλεξιάδη, Αθήνα 2000
5. Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008