ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΛΕΜΟ)

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 

ΕΜΠΟΡΙΟ

Κυριαρχία της Βρετανίας. Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι επέφεραν σημαντικό πλήγμα στο εμπόριο της  ηπειρωτικής Ευρώπης. Ο Ναπολέοντας επέβαλε αποκλεισμό στις εμπορικές σχέσεις με την Αγγλία αλλά χωρίς επιτυχία γιατί η Γαλλία δεν επικράτησε στη θάλασσα.

Αργότερα το εμπόριο της Βρετανίας με την ηπειρωτική (κυρίως νότια που είχε επηρεαστεί περισσότερο αρνητικά από τον αποκλεισμό) Ευρώπη, αυξήθηκε.

Στην ανάπτυξη του αγγλικού εμπορίου συνέβαλε: εμπόριο με τις αποικίες  και τον Νέο Κόσμο.

Το εμπόριο στην Ολλανδία διακόπηκε, ίσως περισσότερο από ότι σε άλλες χώρες, από τη γαλλική κατάκτηση και κατοχή.

Το εμπόριο στην ηπειρωτική ευρώπη δυσχεραίνουν τα φυσικά & δημοσιονομικά προβλήματα που παραμένουν. Οι ποσότητες που διακινούνται είναι πολύ μικρότερες από αυτές που διακινούνται στα λιμάνια της Αγγλίας.

Στο βόρειο εμπόριο κυριαρχούν τα δημητριακά και αυτά που αφορούν την τροφοδοσία των πλοίων, προϊόντα που ενδιαφέρουν τη Βρετανία.

Ενώ το ενδιαφέρον για το εμπόριο της νότιας Ευρώπης είναι περιορισμένο.

Η Ρωσία έχει αποκτήσει πρόσβαση στα στενά των Δαρδανελίων και στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ

Στις αρχές του αιώνα τα περισσότερα εμπορεύματα μεταφέρονταν οδικώς.

Στην Αγγλία ο σιδηρόδρομος έχει αντικαταστήσει το οδικό δίκτυο ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη διατηρεί το σημαντικό ρόλο του.

Μετά τα μισά του 19ου αι. : η χρήση των ποταμών τώρα που υπάρχουν και τα κανάλια εντατικοποιείται και αυξάνεται. Λίγοι ποταμοί ήταν άμεσα πλωτοί, χωρίς να χρειαστεί καμιά επέμβαση.Συνήθως γίνονταν βελτιώσεις, με εμβάθυνση και διευθέτηση της κοίτης και διάνοιξη ενός παράλληλου μονοπατιού απ’όπου τραβούσαν τις φορτηγίδες.

Στη Μ. Βρετανία η εγκατάσταση και λειτουργία ενός δικτύου καναλιών από τον 18ο αι. παίζει ιδιαίτερο ρόλο στη διαδικασία βιομηχανοποίησης. Αργότερα η εκτεταμένη και εντατική χρήση του σιδηροδρόμου οδηγεί στον περιορισμό της χρήσης του.

Η σημασία των παραποτάμιων συγκοινωνιών> ήταν αυξημένη σε περιοχές όπου οι φυσικές και οι πολιτικές συνθήκες το επέτρεπαν (Κάτω Χώρες).

Στον ποταμό Βιστούλα τα φυσικά εμπόδια> δεν ξεπεράστηκαν.

Στην περίπτωση του Δούναβη υπάρχουν ιδιαίτερα πολιτικά εμπόδια.

Η σημασία των ποταμών και των καναλιών στη μεσογειακή ευρώπη ήταν αμελητέα. Τόσο τοκλίμα όσο και η μορφολογία του εδάφους δεν επέτρεπαν τη χρήση τους. Πολλοί ποταμοί το καλοκαίρι στέρευαν και η παροχή νερού στα λίγα κανάλια που είχαν κατασκευαστεί αποδείχτηκε δύσκολη. Στην πραγματικότητα, τα κανάλια αυτά εξυπηρετούσαν καλύτερα την άρδευση παρά τη ναυτιλία. Μέχρι το 1850 υπήρχε στη βορειοδυτική Ευρώπη ένα βασικό δίκτυο που συνέδεε τις σημαντικότερες πόλεις και τα λιμάνια. Τριάντα χρόνια αργότερα είχε ολοκληρωθεί για όλη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, ενώ εκκρεμούσε η κατασκευή μερικών μόνο γραμμών στα Βαλκάνια και την Αρκτική.

Οι υδάτινες διαδρομές τώρα ήταν κυρίως για τη μεταφορά προϊόντων μεγάλου όγκου.

Το γεγονός της αποδοχής του βρετανικού πλάτους της σιδηροδρομικής γραμμής από την υπόλοιπη ευρώπη (εκτός από Ρωσία και Ισπανία) υποβοήθησε στην ανάπτυξη του δικτύου.

Θαλάσσιες συγκοινωνίες: κατασκευή αποβάθρας στα μεγάλα λιμάνια. Τα μικρά λιμάνια που εξυπηρετούσαν το παράκτιο εμπόριο υποβαθμίζονται.

Η εξειδίκευση και ανάπτυξη του σιδηρόδρομου οδηγεί στην παρακμή του παράκτιου εμπορίου.

Τα μεγάλα λιμάνια έπρεπε να εξασφαλίζουν την επικοινωνία με το εσωτερικό της χώρας γι’αυτό βρίσκονταν στις εκβολές μεγάλων ποταμών (εξαίρεση η Μεγάλη Βρετανία και η Μεσόγειος διότι δεν υπήρχαν πλωτοί ποταμοί). Η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου οδηγεί στην ανάπτυξη λιμανιών με άμεση πρόσβαση σε σιδηροδρομικές γραμμές (Λονδίνο, Πειραιάς).

Τρεις νέοι τύποι λιμανιών:

1. εξωτερικά λιμάνια», στις όχθες ή στην εκβολή ενός ποταμού & η πρόσβαση σ’αυτά δεν είναι εύκολη για τα μεγάλα πλοία ή μεγάλο αριθμό επιβατών. Σ’αυτήν την περίπτωση κατασκευάζεται ένα νέο παράκτιο λιμάνι.

2. το λιμάνι που κατασκευάζεται για να εξυπηρετήσει τη μεταφορά συγκεκριμένου προϊόντος.

3. «λιμάνι – ζώνη ελεύθερων συναλλαγών» όπου μια συγκεκριμένη περιοχή στο λιμάνι τίθεται εκτός φορολόγησης με σκοπό τη μεταφόρτωση προϊόντων που φυλάσσονται σ’αυτή προς άλλο κράτος.

Με εξαίρεση τη βόρεια και δυτική Ευρώπη ο όγκος του εμπορίου ανά κεφαλή ήταν μικρός, γεγονός που αποδεικνύει πως η εκβιομηχάνιση δεν είχε ακόμη διεισδύσει στην ανατολική και νότια ευρώπη.

Στις αρχές του 19ου αι. υπήρχαν εκατοντάδες λιμάνια κάποιας σημασίας στην Ευρώπη. Στις αρχές του 20ου αι. υπήρχαν μόνο 20 γιγάντια λιμάνια.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

1. Το σιδηροδρομικό δίκτυο ολοκληρώνεται, εκτός από κάποια τμήματα των Βαλκανίων και της Ρωσίας. Η ένταση της χρησιμοποίησης του σιδηροδρόμου διέφερε από την ίδια την πυκνότητα του δικτύου. Το κόστος συντήρησης ενός σιδηροδρομικού συστήματος ήταν δυσανάλογα υψηλό για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
2. 2.      Η σημασία των ποταμών και των καναλιών μειώνεται και ο ρόλος τους περιορίζεται στις Κάτω Χώρες, βορειοδυτική Γερμανία & ανατολικά προς το Βερολίνο.
3. Οι οδικές μεταφορές ανακτούν τη σημασία τους, κυρίως μετά την εμφάνιση των πρώτων μηχανοκίνητων οχημάτων. Είχαν επισκιαστεί από τους σιδηροδρόμους στη δυτική και κεντρική ευρώπη.
4. Η Ευρώπη του 1913 αποτελεί το επίκεντρο ενός πολύπλοκου εμπορικού δικτύου, τόσο με τον υπόλοιπο κόσμο όσο και εντός αυτής.
5. 5.      Οι εξαγωγές των ανεπτυγμένων χωρών αφορούν κυρίως μεταποιημένα & βιομηχανικά προϊόντα. Ενώ οι εξαγωγές των Βαλκανίων και του Νότου αφορούν κυρίως αγροτικά. Το60% του εμπορίου γινόταν μεταξύ των ίδιων των ευρωπαϊκών χωρών. Εκτός από την Αγγλία όπου το εξωτερικό εμπόριο καταλαμβάνει το 70%.
6.  Συνέπειες έναρξης πολέμου: Τερματισμός μιας αλματώδους οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Ανάδειξη νέων δεδομένων στην παγκόσμια οικονομία. Η Ευρώπη χάνει τη μοναδικότητα που είχε μέχρι τότε και νέες οικονομικές δυνάμεις εμφανίζονται όπως η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ.

ΠΗΓΕΣ

1. Aldcroft D – Ville S. επιμ., Η Ευρωπαϊκή Οικονομία 1750-1914, εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφρ. Ν. Σταματάκης, Αθήνα 2005
2. Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008
3. Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
4. Hobsbaum E./ H εποχή των επαναστάσεων 1789-1848/ σ. 52/ Εκδ. ΜΙΕΤ/ Αθήνα 1992
5. North D. C., Δομή και μεταβολές στην Οικονομική Ιστορία, Εκδ. Κριτική, Α. Αλεξιάδη, Αθήνα 2000