Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ κ' ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ κ' ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ 2ο ΕΩΣ ΤΟΝ 9ο ΑΙΩΝΑ 

ΓΕΩΡΓΙΑ

        Νέος τύπος αλετριού από ξύλο με χαρακτηριστικό: μεγάλο βάρος, δυσκολία να στρίψει στο τέλος του χωραφιού. Επιπτώσεις: ανάγκη για συνδυασμένες προσπάθειες από την κοινότητα και χρήση σε χωράφια τα οποία έπρεπε να ελαχιστοποιούν τις στροφές που θα έπαιρνε.

Μεσόγειος: σιτάρι, κριθάρι, σύστημα δύο χωραφιών με αγρανάπαυση, λαχανικά, διαδεδομένη κτηνοτροφία

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ:

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ

ΓΕΩΡΓΙΑ

Χαρακτηριστικά αγροτικής δομής: α) κατακερματισμός της γης και καλλιέργεια από ελεύθερους αγρότες και β) η τάση να παραχωρούνται αυτά τα μικρά κομμάτια γης από τους ιδιοκτήτες τους, σε μοναστήρια και γαιοκτήμονες, με αντάλλαγμα την προστασία τους. Ετσι αναδύεται ένα νέο σύστημα χρήσης και ιδιοκτησίας της γης, η φεουδαρχία. Ετσι η γη καταλήγει να χωρίζεται σε μεγάλες ιδιοκτησίες (villae) με διμερή διαχωρισμό: το ένα μέρος να καλλιεργείται για λογαριασμό του μοναστηριού  και το άλλο να παραχωρείται σε αγρότες με αντάλλαγμα εργασιακές παροχές και πληρωμές σε είδος. Κυρίως στη Γαλλία.

Σύστημα τριών σταδίων ανα έτος (από μια καλλιέργεια το φθινόπωρο και την άνοιξη και το καλοκαίρι αγρανάπαυση). Σίκαλη, σιτάρι το φθινόπωρο, βρωμη, κριθάρι την άνοιξη.

Νότια Ευρώπη: προβληματική γεωργική ανάπτυξη λόγω πολεμικών συρράξεων. Κεντρική και βόρεια Ιταλία : οικονομική ευημερία, στην κεντρική ίδρυση μεγάλων φαρμών από τους θρησκευτικούς άρχοντες και ενίσχυση των καλλιεργειών, βόρεια επικράτηση φεουδαρχίας. Ισπανία: βελτίωση και επέκταση αρδευτικών συστημάτων από τους Μαυριτανούς και ανάπτυξη εντατικών καλλιεργειών.

Μακεδονία – Θράκη: κοινωνία χωρικών γεωργών, μικρά αγροτεμάχια αναμεμειγμένα το ένα με το άλλο, αμπελοκαλλιέργειες και κτηνοτροφική δραστηριότητα σε μεγάλη κλίμακα. Δημητριακά που μεταφέρονταν με πλοία κατα μήκος των ακτών για τον εφοδιασμό της Κων/πολης.

Αγγλία: φεουδαρχικό σύστημα (ιδιοκτησία μεγάλων εκτάσεων γης τα οποία καλλιεργούσαν ελεύθεροι αγρότες με υποχρεώσεις σε είδος και χρήμα προς τους ιδιοκτήτες τους.)

Η εμφάνιση θεσμών όπως το μοναστήρι και ο κλήρος συνδέεται άμεσα με τη μετέπειτα εμφάνιση και ανάπτυξη του φεουδαρχικού συστήματος. Με την εμφάνιση του θεσμού δημιουργήθηκαν μεγάλες ιδιοκτησίες γης, των οποίων ο κατακερματισμός και η παραχώρηση με σκοπό την καλλιέργεια τους από τους μη έχοντες γη προς καλλιέργεια, δημιούργησε δεσμεύσεις, οι οποίες είναι από τις χαρακτηριστικές παραμέτρους της φεουδαρχίας.

ΑΠΟ ΤΟΝ 9ο ΕΩΣ ΤΟΝ 14ο αι.

ΓΕΩΡΓΙΑ

Βασικό αγαθό διατροφής το ψωμί. Σύστημα δύο καλλιεργειών με αγρανάπαυση. Νότια λόγω των κλιματολογικών συνθηκών αναπτύχθηκε μια φθινοπωρινή καλλιέργεια (σιτάρι, κριθάρι) την οποία ακολουθούσε η αγρανάπαυση (μέχρι και τον 19ο αι.). Μεγάλες εκτάσεις και εντατικό όργωμα, μεγάλες σε μάκρος «γραμμές καλλιέργειας» με σκοπό την αποφυγή των τακτικών στροφών του αρότρου. Παράλληλα με το σύστημα του ανοικτού αγρού αναπτύχθηκε και αυτό των μικρών εκτάσεων, περίκλειστων από φράχτη ή τοίχο. Η κτηνοτροφία δεν έχει αναπτυχθεί, εξαίρεση στην νότια ευρώπη και στις περίκλειστες περιοχές

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 14ου αι                                                          

ΓΕΩΡΓΙΑ

80%-90% του πληθυσμού ήταν αγρότες. Το φεουδαρχικό σύστημα όριζε τις κοινωνικές σχεσεις, τη δομή και τα συστήματα καλλιέργειας της γης: α) ο «ανοικτός αγρός», βορειοδυτική και κεντρική ευρώπη, τρεις μεγάλοι αγροί διαιρούνταν σε μακρές, στενές και ελαφρά ελικοειδείς λωρίδες όπου ο ένας αγρός οργωνόταν και σπερνόταν φθινόπωρο, ο επόμενος την άνοιξη και το τρίτος σε αγρανάπαυση για ένα χρόνο, με τα ζώα να βόσκουν και να τον λιπαίνουν. Β) «περίκλειστος αγρός» όπου ελεύθεροι αγρότες εμπορεύονταν το περίσσευμα της παραγωγής τους, φτωχό έδαφος, γ) στο «χωριό-δρόμο» κυρίως στην ανατολική ευρώπη όπου το πίσω μέρος της οικίας καλλιεργείται με απλά αγροτικά εργαλεία, από τον ιδιοκτήτη της. Η γεωργική παραγωγή συμπληρώνεται από την αλιεία και το κυνήγι.

Δημητριακά βάση της διατροφής. Σιτάρι και σίκαλη ενώ στα φτωχά εδάφη της βόρειας ευρώπης, βρώμη και κριθάρι. Λαχανικά τη συμπληρώνουν, περιορισμένη χρήση κρέατος και γαλακτοκομικών.

Λίγο λίπασμα, οι φτωχές σοδειές ήταν συχνό φαινόμενο

Νότια Ευρώπη: αμπελουργία

Το ελαιόλαδο όχι σημαντικό. Καλλιέργειες σπόρων για βιοτεχνική χρήση, ενισχυμένη η σημασία της κτηνοτροφίας.

Άλογη εκμετάλλευση δασών με δυσμενείς συνέπειες. Σημαντική καταστροφή στη Βόρεια ευρώπη.

Ο ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ (ΑΡΧΕΣ 14ου – ΑΡΧΕΣ 16ου αι.)

ΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Αδυναμία καλλιέργειας εκτεταμένων εκτάσεων γης λόγω ανυπαρξίας εργατικού δυναμικού, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, γιατί υπήρχε η δυνατότητα χρήσης της γης γι’αυτό το σκοπό.

Το σύστημα των τριών καλλιεργειών ανά ετος με αγρανάπαυση εγκαταλείπεται και αρχίζουν να αναπτύσσονται νέες πιο ευέλικτες μέθοδοι σε περιοχές όπου οι εδαφολογικές συνθήκες το επέτρεπαν, π.χ Κάτω Χώρες.

Διαφοροποιήσεις στο καθεστώς ιδιοκτησίας της γης (φεουδαρχικό) στην Αγγλία και στις Κάτω Χωρες.

Αλλαγές προοίμιο της παγίωσης και περίφραξης των αγρών, της εγκατάλειψης της αγρανάπαυσης και εισαγωγής πιο ευέλικτων μεθόδων καλλιέργειας, βάση ανάπτυξη κτηνοτροφίας και βελτίωση διατροφής

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

Αγροτική ανάπτυξη

Ο 16ος αι. αποτελεί το μεσοδιάστημα μεταξύ φεουδαρχίας και ελεύθερης ιδιοκτησίας. Ο αγροτικός πληθυσμός αποτελεί τα 4/5 του συνόλου. Τα περισσότερα εδάφη ανήκουν στη λαϊκή αριστοκρατία ή στην εκκλησία.

Ενα μικρό μέρος της γης καλλιεργούνταν από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες, το μεγαλύτερο μέρος χωριζόταν σε μικρούς κλήρους και μισθωνόταν σε χωρικούς ή «καλλιεργούνταν» σε μεγαλύτερες μονάδες, ενώ στην ανατολική ευρώπη μεγάλες εκτάσεις παρέμεναν στα χέρια των ιδιοκτητών που απαιτούσαν απόδοση εργασίας από τους χωρικούς τους. Υποχρεώσεις χωρικών: Δουλοπαροικία (στέρηση προσωπικής ελευθερίας, οι δουλοπάροικοι ανήκαν στη γή που καλλιεργούσαν και μπορούσαν να πωληθούν μαζί της, μή έχοντας δικαίωμα να την εγκαταλείψουν: έχει εκλείψει (Βρετανία), έχει περιοριστεί (Κάτω Χώρες, Β. Ιταλία, Ελβετία), είναι ισχυρή (Γερμανία), βρίσκεται σε εξέλιξη (κεντρική και ανατολική Ευρώπη). Η ο χωρικός έπρεπε να δουλεύει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα την εβδομάδα, να παρέχει ο ίδιος τα ζώα και τα εργαλεία. Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης ο γαιοκτήμονας μίσθωνε τη γη σε έναν αγροτη με σταθερό ενοίκιο. Η δουλεία των χωρικών ήταν λιγότερο σημαντική στη Μ. Βρετανία, στις Κάτω Χωρες και στη βόρεια Ιταλία, δηλ. στις περιοχές στις οποίες αναπτύχθηκε η μεσαία τάξη και υπήρξε οικονομική ανάπτυξη.

Κυρίαρχο το σύστημα των δύο καλλιεργειών με αγρανάπαυση, διαφοροποιήσεις στις Κάτω Χωρες, έλλειψη τεχνολογικής εξέλιξης και λιπασμάτων.

Αύξηση της ζήτησης, λόγω της αστικής ανάπτυξης, για μεταποιημένα αγροτικά προιόντα (λινάρι, φυσικά χρώματα). Επέκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων λόγω αυξημένης ζήτησης για ψωμί.

Κτηνοτροφία: διαχείμαση (μεταφορά ζώων σε κατάλληλες για το χειμώνα περιοχές), μεταφορά κοπαδιων σε μεγάλες αποστάσεις σε περιπτώσεις όπου η κτηνοτροφία είναι βασική πηγή εισοδήματος και η τροφοδοσία των αστικών κέντρων το απαιτούσε. Στη δυτική ευρώπη η αγροτική καλλιέργεια άρχισε να στρέφεται προς την κτηνοτροφία.

Τα σιτηρά  αποτελούν τη βασική καλλιέργεια και τη διατροφή όλων των τάξεων. Βόρεια Ευρώπη: βρώμη, κριθάρι

Οι χερσότοποι άρχισαν να αξιοποιούνται

ΠΗΓΕΣ

1.  Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
2. Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008
3. Ράπτης Κώστας/ Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα/ Εκδόσεις ΕΑΠ/ Πάτρα 2000
4. Aldcroft D – Ville S. επιμ., Η Ευρωπαϊκή Οικονομία 1750-1914, εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφρ. Ν. Σταματάκης, Αθήνα 2005
5. North D. C., Δομή και μετ