Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ- ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ (Αν. Διαλέτη)

• Στην Κοινωνική & Οικονομική ιστορία, η μετάβαση στη Νεότερη εποχή έχει ταυτιστεί με το πέρασμα από τη Φεουδαρχία στον Καπιταλισμό

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ κ' ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ

Χ Πιρέν: Η κρίση του φεουδαλισμού έγκειται στην εμπορική άνθηση των πόλεων της Ιταλίας & της Φλάνδρας.

Ορόσημο στην εξέλιξη αποτελεί η αντικατάσταση του μεσαιωνικού εθιμικού από το αστικό δίκαιο.

P. Sweezy: Ταξικοί λόγοι, δηλαδή εντεινόμενη απομάκρυνση δουλοπάροικων από τη γη, σε συνδυασμό με την αστική ανάπτυξη που αποτέλεσε καταφύγιο για τους φυγάδες.

Τα νέα αστικά πρότυπα αυξάνουν τις καταναλωτικές ανάγκες της αριστοκρατίας και βαθμιαία εδραιώνουν τις χρηματικές σχέσεις αντί της αγγαρείας.

Παράλληλα, η αστική ανάπτυξη οδηγεί στην οικονομία της αγοράς από την οικονομία για χρήση

Η παρακμή οφείλεται κυρίως στην αδυναμία διατήρησης του ελέγχου εκ’ μέρους της αριστοκρατίας, παρά στις ταξικές συγκρούσεις.

Ι. Wallerstein: Ορόσημο των εξελίξεων η εδραίωση του παγκόσμιου καπιταλισμού από τα τέλη του 15ου αι., χάρη στην ευρωπαϊκή επέκταση σε Αμερική και μέρος της Αφρικής.

Η εξασφάλιση πελώριων κερδών από το διατλαντικό εμπόριο επιτρέπει την επένδυση στη βιομηχανία, που αποτέλεσε πυρήνα του παγκόσμιου καπιταλισμού.

Συνδυασμός καπιταλιστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη με παράλληλη υποβάθμιση των αποικιών.

Στις περιοχές που εγκαθιδρύθηκαν ισχυρά κράτη υπήρξε η καλύτερη ανταπόκριση.

Ωστόσο, οι ρίζες του καπιταλισμού ανάγονται στην Ιταλία του 13ου αι.

Μ. Dobb: Κύρια αιτία οι ταξικές συγκρούσεις, λόγω εντεινόμενης εκμετάλλευσης. Οι

Εξεγέρσεις επιφέρουν χαλάρωση των δεσμών υποτέλειας και καθιέρωση χρηματικών σχέσεων αντί αγγαρείας

R. Hilton: Σημείο κλειδί ο μετασχηματισμός των παραγωγικών σχέσεων και η σταδιακή στροφή της αγροτικής παραγωγής στην αγορά.

Ο συνδυασμός των αυξανόμενων αναγκών της αριστοκρατίας με την πίεση των εξεγέρσεων, προώθησαν τεχνολογικές μεταβολές και χαλάρωσαν τις σχέσεις υποτέλειας.

Mendles, Krieute, Medick κ.α.: Η ανάπτυξη της οικοτεχνίας της υπαίθρου και η μετατόπιση του κατασκευαστικού τομέα από τις

Πόλεις, αποδυνάμωσαν τις αστικές συντεχνίες και έθεσαν τα θεμέλια του καπιταλισμού στην Αγγλία.

Η Οικοτεχνία επιφέρει: εξειδίκευση και καταμερισμό εργασίας, φθηνή έμμισθη εργασία, συσσώρευση κεφαλαίου σε εμπόριο και επένδυση στη βιομηχανία.

Η Οικοτεχνία ευνοήθηκε όπου σχηματίστηκαν ισχυρά κράτη με ενιαία αγορά.

 Hobsbawm: Η κρίση του 17ου αι. επιφέρει την τελική αποδιάρθρωση της φεουδαρχίας. Αλλά

επίσης αντανακλά και την αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας για μετάβαση σε αμιγώς

καπιταλιστικό σύστημα.

Το δρόμο της ανάπτυξης που θα οδηγήσει στη Βιομηχανική Επανάσταση επέφερε έμμεσα η

κρίση με την διευρυνόμενη ανισοκατανομή του πλούτου σε ταξικό & γεωγραφικό επίπεδο.

Η συσσώρευση κεφαλαίου, επέτρεψε επενδύσεις σε γεωργία & βιομηχανία.

 Μάλθους: Η δημογραφική κρίση και η μείωση εργατικών χεριών, αναγκάζει την αριστοκρατία σε παραχωρήσεις.

Ο εκχρηματισμός των σχέσεων οδηγεί σε στροφή παραγωγής στην αγορά.

Συνάμα, ο πλούτος λόγω κρίσης συγκεντρώθηκε σε λίγα χέρια.

  Νορθ: Αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομίας και θεσμών. Η παρέμβαση του κράτους, όπως η

κατοχύρωση ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων οδηγεί σε ανάπτυξη.

ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ

      

ΑΠΑΡΧΕΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

• Η Εμπορική Επανάσταση του Ύστερου Μεσαίωνα επέφερε καινοτομίες όπως: διπλογραφία στη λογιστική, εμπορικούς κωδικούς, ναυτασφάλεια, συναλλαγματικές & επιταγές.

• Ο εμπορικός ανταγωνισμός μεταξύ πόλεων οδηγεί σε ενώσεις

• Η άνθηση εμπορίου & χρηματικών δραστηριοτήτων οδηγεί σε ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα. Ενώ παράγονται καταναλωτικά αγαθά και για τον απλό κόσμο.

• Καίριος τομέας η υφαντουργία, αλλά και οικιακά είδη και είδη καλλωπισμού.

• Από κυβερνήσεις, πολιτικές προστατευτισμού, αλλά και πιο ευέλικτες.

  ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ & ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΛΕΩΝ

• Η Εμπορική ανάπτυξη έχει κοινωνικό αντίκτυπο: α) εμφάνιση τάξεων των πόλεων και β) από αμφισβήτηση παραδοσιακών αξιών.

• Ορόσημο για μεταγενέστερες αλλαγές αποτελεί ο Ιταλικός 13ος αι.

• Είσοδος στην πολιτική νέων δυνάμεων, μέσω των συντεχνιών & ανάληψη άμυνας και δημόσιας τάξης από πολίτες.

• Με την εξέλιξη σε Κομμούνες τον 13ο αι., οι πόλεις κατακτούν το δικαίωμα της αυτοδιοίκησης.

• Η εξέλιξη υπήρξε σταδιακή, δεδομένου ότι οι ευγενείς δεν αμφισβητήθηκαν ολοκληρωτικά.          

• Popolo: Μικρομεσαίοι, εργάτες, αγρότες, γυναίκες, μένουν έξω από τη λήψη αποφάσεων.

• Δικαιώματα είχαν: Μόνο οι μόνιμοι κάτοικοι, όσοι πλήρωναν φόρους, οι συντεχνίες, οι άνω των 25 ετών. Το δικαίωμα ποίκιλε από το αυστηρό του Λονδίνου έως το ελαστικό του Μπορντώ.

• Άρχουσα τάξη: Έμποροι & τραπεζίτες.

• Σταδιακά, η ταξική πόλωση στις ιταλικές πόλεις οδηγεί σε εξεγέρσεις.

• Άλλο επίπεδο ανταγωνισμού, μεταξύ τεχνιτών και ανειδίκευτων εργατών με πόλο έλξης τις συντεχνίες.

• Για 1η φορά εμφανίζεται γραπτό δίκαιο & διάκριση νομοθετικής & εκτελεστικής εξουσίας.

• Φορολογία ευγενών & κληρικών από Popolo

• Τα δικαιώματα της Ιπποτικής αριστοκρατίας περιορίζονται.

• Η αυτονομία των πόλεων ποικίλει. Ειδικά, σε Αγγλία & Γαλλία υπάρχει συγκεντρωτισμός της εξουσίας.

• Σε αρκετές περιπτώσεις πόλεις & μονάρχες συμμαχούν ενάντια στην αριστοκρατία

• Αντίθετα, στην Ιβηρική ο μονάρχης συμμαχεί με την αριστοκρατία εναντίον των πόλεων.

• Ανατολική Ευρώπη: Υποτυπώδης αστική ανάπτυξη. Ενώ δε σημειώθηκε η ίδια ρήξη με την αριστοκρατία.

• Τον 14ο αι. στην Ιταλία, οι Δημοκρατίες μετατρέπονται σε Δεσποτείες και οι Πόλεις-Κράτη γίνονται Εδαφικά Κράτη με απορρόφηση των μικρότερων από τις ισχυρότερες πόλεις.

• Αστοί & φεουδάρχες συσπειρώνονται γύρω από Οικογένειες για την αντιμετώπιση των μικρομεσαίων. Αιτία των εξελίξεων αποτελεί η κρίση του 14ου αι. Οι Συντεχνίες αποδυναμώθηκαν. Παράλληλα, οι «Λαϊκοί στρατοί» αντικαταστάθηκαν από μισθοφορικούς.

• Κοινωνικο-Οικονομικά: ο διεθνής ανταγωνισμός αντικαταστάθηκε από την εκμετάλλευση της ενδοχώρας. Καταργήθηκαν οι εσωτερικοί δασμοί και το εμπόριο μετατοπίστηκε από το εξωτερικό στο εγχώριο.

ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

• Θρησκευτικό αίσθημα – Ευεγερσίες – Τελετές – Καλλωπισμοί & Υγιεινή

• Χωροταξικές ανακατατάξεις και πολιτικές υγιεινής

• Απαγόρευση επαιτείας και θέσπιση υποχρεωτικής εργασίας για άπορους σε Ιδρύματα

Εργασίας

• Τον 16ο αι. τόσο οι καθολικοί όσο και οι προτεστάντες εντατικοποιούν τις προσπάθειες

κοινωνικής αναμόρφωσης, με 1ο στόχο τις γυναίκες.

• Διώξεις θρησκευτικών μειονοτήτων, ομοφυλόφιλων και Εβραίων.

     

 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΕ ΠΟΛΗ & ΥΠΑΙΘΡΟ

• Μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα.

• Βασική μορφή οργάνωσης οι συντεχνίες, οι οποίες ρύθμιζαν τις λειτουργίες του κλάδου,

αλλά και το ήθος των μελών. Οι εσωτερικοί κανόνες ήταν αυστηροί. Αντίθετα από οικοτεχνίες

και πρωτοεργοστάσια, οι τεχνίτες κατείχαν τα μέσα παραγωγής

• Στην Ανατολική Ευρώπη, οι συντεχνίες απουσιάζουν εντελώς.

• Στην Αγγλία, οι συντεχνίες ήταν αδύναμες, λόγω εκβιομηχάνισης της υπαίθρου.

• Η αυστηρή ιεραρχία των συντεχνιών καθίσταται κληρονομική, με διαφοροποιήσεις ανάλογα με την πόλη.

• Από τον 14ο αι. περιορίζεται η συμμετοχή των γυναικών στις συντεχνίες, αν και υπήρχαν κάποιες αμιγώς γυναικείες.

• Οι συντεχνίες διέθεταν γραπτούς νόμους. Βασική πολιτική τους: Εξαγωγή προϊόντων, επιβολή μονοπωλίων, έλεγχος τοπικής αγοράς, παρεμπόδιση ανταγωνισμού στο εσωτερικό.

• Συχνά οι συντεχνίες αναλάμβαναν θρησκευτικές & φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες. Εξάλλου, ο ρόλος των αργιών, εκτός της θρησκευτικότητας, είχε χαρακτήρα ρύθμισης της παραγωγής.

• Στο εσωτερικό των συντεχνιών εκδηλώνονταν ανταγωνισμός μεταξύ μαστόρων και τεχνιτών. Οι τελευταίοι, συγκροτούσαν αδελφότητες, αλλά ήταν εξίσου εχθρικές προς τους ανειδίκευτους εργάτες και τους μετανάστες.

• Το συμπέρασμα πως οι συντεχνίες υπονόμευαν την τεχνολογική ανάπτυξη και την ελεύθερη αγορά, καθώς το ότι η δύναμή τους υπήρξε αιτία οικονομικής παρακμής της Ιταλίας τον 17ο αι., έχει αναθεωρηθεί. Ίσως ο κύριος λόγος παρακμής ήταν πως ο ανταγωνισμός εστιάζονταν στην ποιότητα του προϊόντος και όχι στη χαμηλή τιμή.

  

ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΩΤΟΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΗΣ

Ο έμπορος παρέχει πρώτες ύλες και μέσα παραγωγής και ο παραγωγός γίνεται μισθωτός. Επιπλέον χαρακτηριστικό αποτελεί ο καταμερισμός εργασίας.

ΠΑΡΑΚΜΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ                                                       

• Από τον 17ο αι. η Μεσόγειος παρακμάζει και η πρωτοκαθεδρία περνά στη Β.Δ. Ευρώπη.

• Χαρακτηρηστικό αποτελεί η μείωση του κόστους παραγωγής.

• Μετατόπιση του εμπορίου στον Ατλαντικό και είσοδος της Γαλλίας στο μεσογειακό χώρο

• Εδραίωση μισθωτής εργασίας στη Δύση και επανεμφάνιση της δουλοπαροικίας στην Ανατολή.

ΠΗΓΕΣ

1.    Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
2. Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008
3. Ράπτης Κώστας/ Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα/ Εκδόσεις ΕΑΠ/ Πάτρα 2000