Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΛΕΜΟ)
ΓΕΩΡΓΙΑ
Από τον 16ο έως τον 19ο αι
Γεωργία
Παράγοντες που επηρεάζουν: καιρικές συνθήκες, όροι μίσθωσης της γης, περιορισμένη ποιοτική γη, έλλειψη λιπασμάτων, έλλειψη κεφαλαίων. Ο αγροτικός πληθυσμός αποτελεί τα 2/3 του οικον.ενεργού πληθυσμού. Μεγάλος γαιοκτήμονας η εκκλησία (συντηρητισμός, μη ευελιξία). Υφίσταται ακόμη ο θεσμός της δεκάτης που υποχρεούται ο αγρότης να καταβάλλει. Η κτήση της γης χαρακτηρίζεται από ανομοιογένεια σε ότι αφορά το μέγεθος των εκτάσεων. Οι ιδιοκτησίες πάντα διαιρούνταν και ανασυγκροτούνταν διαμέσου της αγοράς και της κληρονομιάς (με εξαίρεση την μεγάλου μέρους της Ισπανίας και της Αν. Γερμανίας)
Η φεουδαρχικού τύπου χρήση της γης έπαψε στη Μεγάλη Βρετανία και στις Κάτω Χωρες, η σημασία της μειώνεται στη Γαλλία, συνεχίζεται στη Γερμανία και την αν.ευρώπη. Μέχρι τον 18ο αι. η δουλοπαροικία συνεχίζεται στην ανατ.ευρώπη, Ρωσία, Λιθουανία.
Επέκταση στις Κάτω Χωρες ενός πιο ευέλικτου συστήματος καλλιέργειας: χρήση της χέρσας γης για μια επιπλέον καλλιέργεια, οσπρίου και χόρτου (συμπληρωματική καλλιέργεια ενώ το έδαφος έπρεπε να βρίσκεται σε αγρανάπαυση) Αποτέλεσμα: παραγωγή επιπλέον ποσότητας σανού για τα ζώα άρα περισσότερης κοπριάς για λίπασμα και μεγαλύτερες ποσότητες λαχανικών (τέλος του 18ου αι. στην Αγγλία, Κάτω Χώρες και Γαλλία). Το νέο σύστημα βρήκε σοβαρές αντιδράσεις και από τον συντηρητισμό των χωρικών αλλά και γιατί η αγρανάπαυση ήταν θεσμοθετημένη. Επίσης συνεχίστηκε η αποξήρανση των παράκτιων ελών σε πολλά μέρη της ευρώπης.
Η επιλογή της καλλιέργειας δημητριακών καθοριζόταν από το έδαφος, την αγορά και κυρίως από την παράδοση. Οι καλλιέργειες για χρήση στη βιοτεχνία έγιναν σημαντικές (λινάρι, κάνναβη, βρώμη, κριθάρι, σίκαλη για την ζυθοποιία). Σημαντική εξέλιξη η καλλιέργεια της πατάτας και του καλαμποκιού που εισήχθησαν από τον Νέο Κόσμο τον 16ο αι. Η καλλιέργεια γης ελιάς ήταν σε ύφεση
Αλλαγές στα εργαλεία, μεθόδους, διαχείριση, χωρίς όμως σημαντικές αλλαγές στην τεχνολογία.
Η γη για αγροτική χρήση επεκτείνεται, μειώνονται οι δασικές εκτάσεις ( και λόγω της χρήσης του ξύλου ως πρώτης ύλης στην σιδηρουργία)
Στην κτηνοτροφία αυξάνεται ο αριθμός των ζώων, το λίπασμα και τα κτηνοτροφικά προϊόντα. Μείωση τιμών αγροτικών προιόντων, αύξηση ζήτησης κτηνοτροφικών (17ος 18ος αι.). Εξειδίκευση στην κτηνοτροφία λόγω της βελτίωσης των συγκοινωνιών και της αύξησης των ταξιδιών και των μεταφορών μακρινών αποστάσεων.
Αγγλία: (ακολουθώντας το παράδειγμα των Κάτω Χωρών) 18ος – αρχές 19ου αι. παύση της αγρανάπαυσης, εισαγωγή τεχνητών χόρτων και προπάντων ριζών, υιοθέτηση διάφορων καλλιεργειών εκ περιτροπής, σύστημα περιφράξεων. Η αυξημένη παραγωγή σανού επιτρέπει την εκτροφή περισσότερων ζώων και η χρήση περιφραγμένων αγρών ενθαρρύνει μια πιο επιστημονική προσέγγιση της εκτροφής αυτής.
Υπήρχε μια έντονη εσωτερική ιεράρχηση στην τάξη των χωρικών που εξαρτιόταν από την έκταση του κλήρου. Ο χωρικός φορολογούνταν υπερβολικά μη έχοντας πληρη απασχόληση, ο κλήρος του ήταν πολυ μικρός με μικρή απόδοση ενώ οι εργατικές του υποχρεώσεις πολύ μεγάλες.
Τα ποσοστά γεωργικής απόδοσης σε τμήματα της βορειοδυτικής ευρώπης βελτιώθηκαν σημαντικά ως αποτέλεσμα της συσσώρευσης πολύ μικρών αλλαγών στα εργαλεία, τις μεθόδους και τη διαχείριση
Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
(μετά τους ναπολεόντειους πολέμους)
ΓΕΩΡΓΙΑ
Συνεχίζεται η εφαρμογή της πρακτικής των τριών σταδίων με αγρανάπαυση, παράλληλα όμως υιοθετούνται και νέες μέθοδοι.
Αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς ως αποτέλεσμα της Γαλλικής Επανάστασης και της απόδοσης νόμιμων τίτλων στους καλλιεργητές της γης. Η χρήση της γης βρισκόταν σε άμεση σχέση με την ασφάλεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της. Μόνο όταν η ιδιοκτησία ήταν κατοχυρωμένη ο καλλιεργητής ήταν διατεθειμένος να επενδύσει στη γη του.
Σημαντικός παράγοντας για το μέγεθος και την κατάτμηση της γης ήταν η νομική βάση για την κληρονομιά της. Στο μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου (ιδιαίτερα εκεί όπου ίσχυε το σύστημα των ανοιχτών αγρών) επικρατούσε το καθεστώς της κληροδότησης της περιουσίας στον πρώτο γιο. Έτσι η γη διατηρείται ανέπαφη, δεν μοιράζεται αλλά και λόγω του ότι δεν υπάρχει ελευθερία χρήσης της γης, μη οικονομική δυνατότητα καλλιέργειας, ο αγρότης αναγκαζόταν να την πουλήσει.
Το άλλο διαδεδομένο σύστημα κληρονομιάς ήταν αυτό του διαχωρισμού της γης ανάμεσα σε κληρονόμους, σύμφωνα με τον Ναπολεόντειο Αστικό Κώδικα της Γαλλίας, σύστημα που έδινε δυνατότητες βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των αγροτών ή η αύξηση του αριθμού των μικροιδιοκτησιών συνέβαλαν στη δημιουργία ενός εξαθλιωμένου αγροτικού προλεταριάτου.
Δυτ. Γερμανία: η φεουδαρχία εξαφανίστηκε, Πολωνία και Ρωσία: η δουλοπαροικία ανθεί. Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία: διαφορετικές μορφές δουλοπαροικίας. Μεγάλο μέρος της γης εκτός από την Αγγλία, τις Κάτω Χώρες, τη Γαλλία και την Ελβετία βρισκόταν υπό το καθεστώς των μεγάλων ιδιοκτησιών.
Τύποι αγροτικής καλλιέργειας και εκτροφής ζώων:
- Εκτατική καλλιέργεια γης. Ένα μικρό κομμάτι γης καλλιεργείται σε μη μόνιμη βάση, λόγω ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών που δεν επιτρέπουν τη μόνιμη καλλιέργεια της. (Σκανδιναβία, περιοχές Πρωσίας, ορεινή κεντρική και ανατολική Ευρώπη, λοφώδεις περιοχές Ευρώπη ατλαντικού)
- Εκτροφή ζώων με τη γεωργική καλλιέργεια ως δευτερεύουσα δραστηριότητα (νότια Ευρώπη, πεδιάδα Ουγγαρίας, ανατολ. Πολωνία, στέπες Ρωσίας)
- Ανάμεικτη καλλιέργεια, με την κτηνοτροφία και τη γεωργία ως παράλληλες δραστηριότητες και αλληλοεξαρτώμενες. (Μεγάλη Βρετανία, Κάτω Χώρες). Το πλέον προοδευτικό σύστημα της περιόδου λόγω δυνατοτήτων ευελιξίας.
- Αρόσιμη καλλιέργεια. Σύστημα τριών καλλιεργειών με αγρανάπαυση. Η κτηνοτροφία έχει περιορισμένη σημασία.
- Εντατική καλλιέργεια, όπου απαιτείται εντατική αξιοποίηση της γης, κοντά σε αστικά κέντρα, όπου υπάρχει η δυνατότητα εξειδικευμένης παραγωγής (αμπελουργία Ν. Ευρώπη)
Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
ΓΕΩΡΓΙΑ
Αύξηση της παραγωγής λόγω της εντατικοποίησης χρήσης της γης και τέλος της λογικής της αυτάρκειας τροφίμων σε τοπικό επίπεδο, με την παράλληλη ανάπτυξη εθνικών ή ακόμη και ευρωπαϊκών αγορών για ορισμένα προϊόντα.
Αλλαγές στις τεχνικές και στη δομή. Η αύξηση της παραγωγής αποτελεί ένα γενικό ευρωπαϊκό φαινόμενο.
Τα φεουδαρχικά χαρακτηριστικά αρχίζουν να εκλείπουν. Το σύστημα της αγρανάπαυσης σταδιακά καταργείται. Στην πλειοψηφία τους οι αγρότες ενοικιάζουν τη γη με ανταλλάγματα σε είδος ή χρήμα. Σε πολλές περιπτώσεις το ζήτημα της μεταρρύθμισης της γης και του ιδιοκτησιακού καθεστώτος είναι από τα πλέον σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά θέματα προς επίλυση.
Τρόποι χρήσης γης: α) Ιδιοκτησία της γης από τον αγρότη. Δυνατότητα εφαρμογής νέων μεθόδων καλλιέργειας και υποχρέωση απόδοσης φορολογίας του εισοδήματος ή τήρηση άλλων κρατικών παρεμβατισμών, β) εκμίσθωση – χρονομίσθωση της γης (leasing) για συγκεκριμένο χρόνο και τιμή. Μέθοδος διαδεδομένη στην Αγγλία. Οι μακροχρόνιες μισθώσεις έδιναν τη δυνατότητα σχεδιασμού και επενδύσεων, γ) η από κοινού εκμετάλλευση της παραγωγής με τον ιδιοκτήτη της γης – η επίμορτη καλλιέργεια – ο οποίος παρείχε την έκταση, τα εργαλεία και το κεφάλαιο, με αντάλλαγμα συνήθως τη μισή παραγωγή, δ) η καλλιέργεια της κοινής ή δημόσιας γης, η οποία θεωρητικά δεν ανήκε πουθενά αλλά πρακτικά υπήρχαν διαμάχες για τη χρήση και την ιδιοκτησία της.
Στην Αγγλία παρατηρείται διαχείριση μέσω του leasing, η γη δεν διαμελίζεται σε μικρές εκτάσεις με αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή, αλλά αντίθετα παρατηρείται ορθολογική χρήση απόλυτα συμβατή με τη διαδικασία εκβιομηχάνισης και την αύξηση του πληθυσμού.
Γαλλία, Βέλγιο και Νότια Ιταλία: κυριαρχούν οι μικρές εκτάσεις. Βαλκάνια: μεγάλες εκτάσεις λίγοι ιδιοκτήτες.
Εξελίξεις στις τεχνικές παραγωγής: 1. αλλαγή στο σύστημα χρήσης του αγρού, 2. εισαγωγή ευέλικτων μορφών καλλιέργειας, 3. υιοθέτηση μεικτής καλλιέργειας, 4. χρήση βελτιωμένων εργαλείων και υλικών.
Απομάκρυνση του αγρότη από το παραδοσιακό σύστημα της ανοικτής γης. Αξιοποίηση μέρους της γης για τη βοσκή των ζώων, την καλλιέργεια σπορών (τριφύλλι) ως ζωική τροφή, αύξηση της κοπριάς και άρα λιπάσματος, ενοποίηση λωρίδων γης για καλλιέργεια. Διάχυση πληροφορίας μέσω του έντυπου υλικού, διοργάνωση εξειδικευμένων εκθέσεων. Επεκτείνεται η χρήση των χημικών λιπασμάτων. Στην Αγγλία οι εξελίξεις είναι πιο έντονες συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ στη νότια, Βαλκάνια, Ρωσία, περιορισμένες.
Αύξηση σημασία κτηνοτροφίας. Η στροφή από τη μέθοδο της ανοικτής γης σε αυτή της περίκλειστης δίνει τη δυνατότητα καλύτερης και πιο αποτελεσματικής διαχείρισης των ζώων. Έμφαση στην εκτροφή όχι μόνο προβάτων, αλλά και βοωειδών, επακόλουθο της αυξημένης ζήτησης σε κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα. Εντατικοποίηση και εξειδίκευση χωρών όπως η Δανία, η Ολλανδία, Αγγλία, Ελβετία. Η αυξανόμενη εξειδίκευση συνεπάγεται τον περιορισμό της διαχείμασης και της εποχικής μεταφοράς των ζώων σε πιο θερμά κλίματα
Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΓΕΩΡΓΙΑ
Αύξηση της παραγωγής με μειωμένο εργατικό δυναμικό λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Στροφή σε νέα αγροτικά προϊόντα, πατάτα, ζαχαρότευτλο, καλαμπόκι, (ήταν σημαντικά για τη Γερμανία, Κάτω Χωρες, Πολωνία και Ρωσία) ενώ η παραγωγή των παραδοσιακών προϊόντων μειώνεται. Η ελαιοκαλλιέργεια βρισκοταν σε ύφεση μπροστά στον ανταγωνισμό των ζωικών λιπών και η αμπελοκαλλιέργεια εξαπλωνόταν στη νότια Γαλλλια, Ισπανία, Ιταλία και Βαλκάνια, σε άλλες περιοχές υποχωρούσε. Τα δημητριακά παραμένουν το κύριο αγροτικό προϊόν. Η Δ. Ευρώπη δεν είναι πλέον αυτάρκης (εν μέρει λόγω της αύξησης του πληθυσμού και εν μέρει εξαιτίας της αυξανόμενης σημασίας της καλλιέργειας σανού) αλλά εισάγει σιτάρι από τη Ρωσία, Νέο Κόσμο και Αυστραλία. Ολόκληρη η ανατολική ευρώπη είχε πλεόνασμα σιταριού, το περισσότερο από το οποίο εξαγόταν στην κεντρική και δυτική ευρώπη. Όσο αφορά άλλα δημητριακά, ελάχιστα αποτελούσαν αντικείμενο του διεθνούς εμπορίου και ως επί το πλείστον καταναλώνονταν εκεί όπου ευδοκιμούσαν.
Κτηνοτροφία: Η μέθοδος της μεικτής καλλιέργειας επεκτείνεται. Τα βοοειδή αποκτούν πρωτεύουσα σημασία (και την πλειονότητα στην κτηνοτροφία) μιας και υπάρχει στροφή προς την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων (Ολλανδία, Δανία). Λόγω της περιορισμένη εξέλιξης της κλωστοϋφαντουργίας και εισαγωγής καλύτερης ποιότητας μαλλιού από την Αυστραλία μειώνεται η εκτροφή προβάτων σε όλη την ήπειρο (εκτός Αγγλίας, Ολλανδίας και Βαλκανίων). Ανάπτυξη στη χοιροτροφία.
ΠΗΓΕΣ
- Γαγανάκης Κ, Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 1999
- Δρίτσα Μαργαρ. (επίμ)/ Θέματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Ευρώπης/ Εκδ. ΕΑΠ/ Πάτρα 2008
- Ράπτης Κώστας/ Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα/ Εκδόσεις ΕΑΠ/ Πάτρα 2000
- Aldcroft D – Ville S. επιμ., Η Ευρωπαϊκή Οικονομία 1750-1914, εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφρ. Ν. Σταματάκης, Αθήνα 2005
- North D. C., Δομή και μετ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου